Tutunamayanlar ve Olric

Zaman zaman hayata tutunamadığımızı, kimse tarafından anlaşılmadığımızı hissederiz. Hatta bu hayatın tutunmaya değmeyeceğini düşündüğümüz bile olur. Sürekli olarak sorgularız, düşünürüz ve sonucunda dünyadan, hayattan koparız. Tutunmaya nedenimiz kalmaz sorguladıkça ve sorguladıkça yalnızlaştığımızı hissederiz.

İşte böyle bir roman Tutunamayanlar. Sorgulayan, düşünen bir Selim Işık ve onun sorguladıkça yalnızlaştığını, tutunamadığını hissettiği bir hayat… Gerçekten tutunamadığını anladığında intihar etmesi ve arkadaşı Turgut Özben’in onu anlamaya çalışırken değişmesi çerçevesinde gelişen bu roman, Oğuzcuğum Atay’ın ilk romanıdır.

Postmodern bir roman olan Tutunamayanlar, gerçekten de tutunamayan bir insana, daha doğrusu sorgulayan bir insanın tutunamayışına ayna tutar.

Selim Işık’ın, intihar eden arkadaşı Ural’dan doğduğunu fakat tamamen onu yansıtmadığını, tüm tutunamayanların bileşkesi olduğunu söyleyen Oğuz Atay (Pakize Kutlu, Yeni Ortam, 1972), sanıyorum ki sitemini yansıtmış bu romanda. Hayata tutunanların anlamayacağı, tutunamayanları kimsenin görmediği bir dünyadan bahsediyor bize.

---

Toplumsal yabancılaşmayı ve yalnızlığı esas alan Tutunamayanlar romanında, Selim’in intiharını araştırırken gittikçe Selimleşir Turgut. En sonunda o da bir tutunamayan olur, topluma yabancılaşır ve en önemlisi yalnızlaşır.

Romanda ağırlıklı olarak görülen ve okunan Selim karakteri olsa da, hatta olaylar her daim onun intiharı üzerinden gerçekleşse de asıl kahraman Turgut Özben’dir. Çünkü asıl nokta Selim’in tutunamayışı değil, onun tutunamayışı ile gerçekleşen, Turgut’un varoluş problemidir ve Selim'in intiharı, bu problemde ona yardımcı olan şeydir.

Romanda gördüğümüz ve belki de en sevdiğimiz noktalardan biri olan Olric ise Turgut’un iç sesi, hatta bir bakıma ikinci kişiliğidir. Olric ile, Turgut’un içinde yeni bir dünya kurulur ve Turgut topluma yabancılaştığını hissettiği her anda bu dünyaya, Olric’e sığınır. Ayrıca Olric kötü bir iç ses değildir, Turgut’un yanında olan ve ona destek çıkan olumlu bir iç sestir ya da kişiliktir.

Olric’in ortaya çıkışı ve nerede ortaya çıktığı önemlidir. Çünkü onun ilk ortaya çıktığı yer, Turgut’un kendini yani diğer benliğini bulduğu yerdir. Olric’i romanda ilk gördüğümüz yer ise bir genelevdir. Bu bağlamda, Turgut’un ikinci benliğini -ya da kendini- bir genelevde bulduğu gayet açıktır.

Olric bir bakıma belki de hepimizin içinde var olan sestir. İyi ya da kötü, hepimizin içinde bir iç ses, ikinci bir benlik bulunur. Zaten Tutunamayanlar romanı da bir noktada hepimizden izler taşır.

Tutunamayanlardan olsak da olmasak da sorguladığımız her an için, hayattan bunaldığımız, yalnızlaştığımız veyahut toplumdan uzaklaştığımızı hissettiğimiz her an için bir yerimiz var, bir parçamız var bu romanda. Onca insanın bu romanda kendini görmesi, tanıması da bize gösteriyor ki tutunamayanların toprağında yaşıyor, tutunamayan binlerce insanın arasında büyüyoruz.

---

En sevdiğim iki yazardan biridir Oğuz Atay. Bunun nedeni ise yazdıklarında, ayna tuttuğu yalnızlıkta ve yabancılaşmada kendimi görmem galiba. Öyle ki Tutunamayanlar romanını bir defa okumak yetmemişti bana. Önce romanı ve galiba biraz da yeni tanıştığım kendimi içimde sindirmiş, sonra notlar ala ala yeniden okumuştum romanı.

Tutunamayanlar’ın etkisiyle, Oğuz Atay’ın diğer eserlerini de para biriktirerek almaya başlamıştım. Hayatımda kocaman bir etki yaratmıştı Oğuz Atay ve bu etki sayesinde hayran olmuştum kendisine. Çünkü bir insan yüzlerce kitapta kendisini görebilir, ancak yalnızca bir kitapta kendisiyle tanışır. İşte kendimle tanışmamı sağlayan kişiydi Oğuzcuğum Atay ve ben bu nedenle hep borçlu ve minnettar kalacaktım ona.

Tutunamayanların toprağında tutunmak zor, tutunamamak çok kolay biliyorum. Yabancılaşmak kaydırıyor elimizi, yalnızlaşmak tüketiyor umudumuzu biliyorum. Belki insan insana tutunamıyor artık ama insan kendine de tutunabilir bu hayatta.

Önce kendimize, sonra bir kalbe tutunmamız dileğiyle…